Yenişehir Wiki
Register
Advertisement

[[Video:Zara - Dalgalandım da Duruldum|thumb|300px|right|Bestesi Feriha Tunceliye ait acemkürdi makamında sevilen şarkı Zara Yorumuyla]]

[[Video:Katibim Safiye Ayla|thumb|300px|right|Katibim Safiye Ayla]]


A) Makamın tarihçesi[]

III. Sultan Selim Han devrinden evvel yazılmış musiki kitaplarında Acem-Kürdîyi göremiyoruz. Hatta, Abdülbâki Nâsır Dede'de de bulamıyoruz. Bu makamın Dede tarafından bilinmesi ve bu makamdan beste yapılması, daha sonra İsmail Ağa'nın Acem Kürdî peşrevi ile Osep Ağa'nın berefşan bestesi, II. Sultan Mahmud Han devri ile daha sonraki devreye tesadüf etmektedir. Bu itibarla makamın tertip tarihinin (elimizde bulunan eserlere göre) eski olmadığı anlaşılmaktadır. III. Sultan Selim Han döneminde tertiplenen makamlardan biri olduğu anlaşılmaktadır. (1)




B) Dr. Ezgi Sisteminde[]

Acemkürdi makamı, acem makamını husule getiren acemaşiran ve uşşak dizilerinin nihayetine bir kürdi dörtlüsünün katılmasından ibarettir.

Ezgi dizi

Dr Ezgi Sistemi

Güçlü (acem-fa) durak (dügâh-la) sesleridir. Makam acem makamını yapar, sonra kürdi dörtlüsü ile karar eder. Bazan ibare arasında da kürdi dörtlüsü gösterilir. Acem-Kürdînin kürdi makamından farkı pek azdır. O da iptida da çargâh dörtlüsünün çokça icrasıdır.

Acem-Kürdîyi donanımda acem makamında olduğu gibi uşşak dizisinin işaretleri ile gösteririz. Acemaşiran dizisinin dördüncü sesi olan (sünbüle-küçük-mücennep bemollü si) kürdi dörtlüsünün ikinci sesi olan (kürdi-küçük mücennep bemollü si) nin değiştirme işaretlerini ibare arasında o seslere ilâve ederiz. (2)





C) H.Sadettin Arel Sisteminde[]

Acem-Kürdî makamı dizisi, Dügâh perdesi üzerinde (yerinde) Kürdi Dörtlüsü ve Neva perdesi üzerinde Buselik Beşlisinden meydana gelir.

Arel dizi

H.Sadettin Arel Sistemi

askalış gösterilir.

Acem-Kürdî makamı, aynen Acem makamı gibi Bayâtî dizisi ve Acem perdesindeki Çargâh Beşlisinin seslerini kullanır. Bu seslerde dolaşılarak Acem perdesinde kalış ve daha aşağıda Neva perdesinde asma kalışlar yapılır.

Daha sonra Kürdi dizisinin sesleri kullanılarak Dügâh perdesinde karar verilir.(3)





D) Töre-Ekrem Karadeniz Sisteminde[]

Bu makam Acem ve Kürdî makamlarının birleşmesinden meydana gelmiştir.

Karadeniz dizi

Töre-Ekrem Karadeniz Sistemi

Önce Acem makamının seyrini icra edip Çargâh perdesi üzerinde kısa bir duruştan sonra birçok bestekârın yaptığı gibi Kürdî, Çargâh, Neva, Hisar perdeleri kullanarak Kürdî makamına geçer ve Dügâh perdesinde karar verir. Hisar perdesi kullanılmadan da Kürdî makamına geçildiği görülmüştür. Aslında bu iki makamın seyirleri birbirine pek yakın olduğundan geçiş çok kolay olur, aykırılık hissedilmez. (4)






E) Günümüzde Makamın seyri ve donanım[]

Donanim

Acem makamı seyri yapıldıktan sonra Acem, Çargâh veya Dügâh perdesinden Kürdî makamına geçilir. Kürdî çeşnisi biraz gösterildikten sonra Dügâhta karar verilir. Acem Kürdî makamını en çok işleyenler Zekâi Dede Efendi, Hanende Osep ve Muallim İsmail Hakkı Bey'dir. Her üç bestekârın da Acem-Kürdîden fasılları vardır.

Acem-Kürdi Makamı, donanımda kürdî perdesinin işareti ile gösterilir.




F) Makamın Seyrine Örnek (5)[]

Ornek

Acem-Kürdi Mamanının Seyrine Örnek


Acem-Kürdî Makâmı
Eser Adı Bestekârı
Acem-Kürdî Peşrevi Refik Fersan
Aşkın kanununu yazsam yeniden Sâdeddin Öktenay 
Bak yine geçti bahar İzzet Altınbaş 
Bari felek ben yüzüne söyleyeyim Nikoğos
Bende maziden kalan Teoman Alpay 
Bir sevda geldi başıma Ârif Sâmi Toker 
En sonunda sen benimsin Teoman Alpay 
Firkat-i yar beni yaktı dem-a-dem ah u zar oldum İsmail Hakkı Bey
Gece sessiz mehtap hazin rüzgar susuvermiş Necdet Tokatlıoğlu 
Kır atıma bineyim Nasîbin Mehmet Yürü 
Seviyorum özlüyorum Necdet Tokatlıoğlu 
Söyleyin nerde o göz nuru gönül sevgisi yar Sâdeddin Kaynak
Yükselen nağmenle bak solan güller renk aldı Muzaffer İlkar
Acem-Kürdî Saz Semaîsi Cevdet Çağla









Kaynaklar :[]

(1) Yakup Fikret Kutluğ, Türk Musikisinde Makamlar, Sayfa :489, YKY 2000, İstanbul

(2) Dr. Suphi Ezgi, Nazarî ve Ameli Türk Musikisi, 1.cilt, Sayfa 229

(3) Ekrem Karadeniz, Türk Musikisinin Nazariye ve Esasları, Sayfa : 144, İş Bankası Yay, 1983

(4) Zeki Yılmaz, Türk Musikisi Dersleri, Sayfa . 196 Çağlar Yayınları, 1994, İstanbul

(5) Zeki Yılmaz, Türk Musikisi Dersleri, Sayfa . 196 Çağlar Yayınları, 1994, İstanbul

Advertisement