Kadı Alî-zâde İbrâhim Efendi’nin oğlu balmumu taciri Mûsâ Kâzım Efendi ile tacir Buhârâlı Hâfız Mustafa Efendi’nin kızı Fatma Zehrâ Hanım’ın oğludur. 1868 [1285 H] yılında İstanbul’da doğdu. 9-10 yaşlarında iken babasını ve birkaç ay sonra annesini kaybetti. Öksüz kaldığı zaman mahalle mektebini (ilkokul) bitirmiş, bu yıllarda hıfzını bitirerek “hâfız” olmuş ve Galata rüşdîyesine (ortaokul) gidiyordu. 1884 [1301 H]’de Dârüşşafaka’nın üçüncü sınıfına imtahanla kaydoldu, 6 yıl okuyup 1890 [1307 H]’da bitirdi ve şehâdetnâme aldı. Aynı yıl, padişah II. Abdülhamid’in emri ile yirmi bir yaşında “İttihat Postahanesi”nin Galata’da bulunan “Müdüriyet Kalemi Kâtipliği”ne 400 kuruş maaş ile atandı.
1898’de Mekteb-i Hukuk-i Şâhâne’yi birincilikle bitirdi. 1909 [1327 H]’da “Posta Mesalih Müdürlüğü”ne getirildi ve I. Dünya Savaşı sonuna kadar, işgal yıllarında da bu görevini yaptı. 1922’de İstanbul’da kalmak şartı ile, Ankara hükûmetinin Posta umum müdür muavini oldu ve 8 yıl bu görevde kaldı. 1 Eylül 1930’da umum müdürlük hukuk müşaviri oldu. İsteği üzerine 1933 yılında emekli oldu. Posta ve Telgraf Yüksek Mektebi ile Yüksek Mühendis Mektebi’nde (Teknik Üniversite) uzun yıllar postacılık kürsüsünü işgal etti. 19 Mart 1938 [17 Muharrem 1357] tarihinde vefat ederek Merkezefendi mezarlığında toprağa verildi. İbnülemin’in belirttiğine göre “Mülevvence hafif, siyah bıyıklı, za’if, orta boylu, biraz öne mail, halîm, müeddeb, gayretli, kıymetli bir zât idi”. (İnal, s. 41).
Öğrenimi ve Mûsikî Hayatı[]
1911’de ölen Selânikli Es’ad Dede’den Mesnevî okudu, Farsça öğrendi ve icâzet aldı. Arapça, Farsça ve Fransızca’yı mükemmel biliyordu. Mûsikî hayatı Dârüşşafaka’ya girişi ile, Hoca Zekâî Dede Efendi’den (1825-1897) ders almasıyla başladı. Kirâmî Efendi’den de meşk etti. Gençliğinde Zekâî Efendi’nin talebesi olarak birkaç yıl, yakın arkadaşları Dr. Subhi Ezgi ve Rauf Yektâ Bey’le beraber çalışmışlardır. Konservatuar’ın yayınladığı Âyîn’lerin birkısmının güftesini Türkçe’ye çevirmişti. Rûşen Ferit Kam’ın ifadesiyle “...Mevlevîlik tarîkatına girmiş, buradan aldığı feyizle tasavvuf, şiir, mûsikî gibi birbirine sıkı sıkıya bağlı irfan ve sanat yollarının hakikî ve samimî bir yolcusu olmuştu” (Özalp, s.33).
Konuk, çok büyük bir tasavvuf bilginidir. 31 adet tasavvufî eseri bulunmaktadır ve 3 basılmış eseri Konya Müzesi kütüphânesindedir. Eserlerinden bazılarının listesi aşağıda verilmiştir:
· Mesnevî tercümesi ve şerhi; Mesnevî’ye yapılmış tercümelerin en büyüğüdür (36 cilt ve 7534 sayfa). Bu eser, Mesnevî’ye yapılmış son şerhtir (Gölpınarlı, s. 145).
· Hz. Mevlânâ’nın Fîh-i mâ fih’inin Farsça’dan çevirisi.
· Muhyiddin İbni’l Arabî’nin Fusûsü’l Hikem’inin ve gene onun Et-Tedbîrâtu’l-İlâhîye’sinin Arapça’dan tercüme ve şerhleri.
· Fahrüddîn ‘Irâqî’nin Leme’ât’ının Arapça’dan tercümesi .
· Ahmed oğlu Ferîdûn’un Risâle-i Sipehsâlâr’ını Farsça’dan tercüme ederek “Menâkib-i Hazret-i Mevlânâ Celâleddin Rûmî” adıyla Türkçe’ye tercümesi (Basım İst. 1331) (Gölpınarlı, s. 14).
Ahmed Avni Konuk, ayrıca elimizdeki en iyi güfte mecmualarından birisi olan Hânende’nin toparlayıcısıdır; bu eser 1899 [1317 H] yılında İstanbul Mahmudbey Matbaası’nda basılmıştır. 720 + 38 (fihrist) + 8 (bestekâr resimleri) = 766 büyük sayfa ve çift sütunludur. Başında kısa nazarî bilgi, 95 makamdan da 2706 parça eserin güftesi vardır.
1890 [1306 H] yılında bestelediği Karcığar-Yürük Aksak şarkısı ilk bestesidir. Konuk’un bilinen eserleri toplam 41 parçadır: 3 Mevlevî Âyîn’i, 1 Kâr-ı Nâtık, 3 Kâr, 8 Beste, 5 Ağır ve 5 Yürük Semâî ile 16 şarkı. Dilkeşîde ve Bend-i Hisâr makamlarını terkîb etmiş, Dilkeşîde ve Râhatu’l-Ervâh makamlarından da birer klâsik fasıl bestelemiştir. 119 makamlı Kâr-ı Nâtık’ı, günümüzde kullanılmayan makamları da içeren ve sırasıyla Devr-i Revân, Düyek, Müsemmen, Ağır Aksak, Yürük Semâî, Ağır Evfer, Aksak Semâî ve Yürük Semâî usûlleri ile bestelenen önemli bir eserdir. Önemli bir özelliği ise artık kullanılmayan makam ve usûlleri edvâr kitaplarındaki tariflerine göre yeniden ele alıp kullanmasıdır. Bestekârın tüm eserlerinin listesi aşağıda verilmiştir (Öztuna, s. 454):
ESERLERİ[]
- 1
Bûselik-Aşîran Mevlevî Âyîni Çeşitli
- Men âşıkı aşkı o şûde âşık-ı men
- 2
Rûy-i Irak
Mevlevî Âyîni
Çeşitli
Ey derâ verde cihanrâ zîrî pâ
- 3
Dilkeşîde
Mevlevî Âyîni
Çeşitli
Şâhâ zi kerem ber meni derviş niger
- 4
Rast (Çeşitli)
Kâr-ı Nâtık
Çeşitli
Kavli de kaddi gibi rast olsa ger ol mehveşin
- 5
Hicaz
Kâr-ı Şevk-ı Hayâl
Fer
Şevk-ı hayâlinle münbasid oldum (k)
- 6
Sûzidil
Kâr (Mersiye)
Hafif
Ey bülbül-i hoş-nevâ, hamûş ol (k)
- 7
Şehnâz
Kâr-ı Murassâ
Hezec
- 8
Dilkeşîde
I. Beste
Zencîr
Cemâl-i dilkeşini âftâba benzettim (k)
- 9
Dilkeşîde
II. Beste
Lenk-fâhte
Dil, zülfüne bend oldu ey gonca-dehânım, gel (k)
- 10
Dilkeşîde Ağır Semâî Aksak Semâî Yine bir âh ederek gülşeni hâşâk edelim (k)
- 11
Dilkeşîde Yürük Semâî Yürük Semâî Âh-î seherim nâle-i bülbül gibi dil-sûz
- 12
Râhatu’l-Ervâh I. Beste Hezec Fikrimde hayâlin güzelim, şîve-nümâdır
- 13
Râhatu’l-Ervâh II. Beste Darb-ı Türkî Nûr-i hattın sevdiğim her bir hayâle can verir
- 14
Râhatu’l-Ervâh Ağır Semâî Aksak Semâî
- 15
Râhatu’l-Ervâh Yürük Semâî Yürük Semâî
- 16
Acemaşîran Beste Berefşan Ey nihâl-i işve, meftûn-î cemâlindir gönül
- 17
Acemaşîran Ağır Semâî Aksak Semâî Gönül fikr-i visâlinle neş’eden kaldı
- 18
Acemaşîran Yürük Semâî Yürük Semâî Ey gonca senin derdin ile âh ederim ben
19
- Dilkeşhâveran
Beste
- 20
Dilkeşhâveran Ağır Semâî Sengin Semâî Aşkınla gönül bülbül-i şûrîde-ser oldu
- 21
Araban II. Beste Lenk-fâhte Ey nev-nihâl-i işve, aşkınla kârım efgān
- 22
Araban Yürük Semâî Yürük Semâî Uşşâka nâzı ol güzelin bir edâsıdır
- 23
Bayatîarabanbûs. II. Beste Lenk-fâhte Gönülde şevk-ı nihânım, tenimde cânımsın
- 24
Bayatîarabanbûs. Yürük Semâî Yürük Semâî Şîve-kârım gözlerinî bûsa bedel
- 25
Kürdîlihicazkâr Ağır Semâî Aksak Semâî Amân ey sâki-î gül çehre, derdim var
- 26
Bestenigâr Şarkı Ağır Aksak Nevbahâr oldu, hırâm eyler nihâlân-î çemen
- 27
Bestenigâr Şarkı Aksak Bakma mahzûnâne rûy-î zerdime
- 28
Bestenigâr Şarkı Sofyan Dil meyl ederek zülf-i perîşânına cânâ
- 29
Muhayyer Şarkı Sengin Semâî Dil hânesinî yıktı o mestâne nigâhın
- 30
Muhayyer Şarkı Düyek Firkat-î hicrinle sînem dağlarım
- 31
Araban Şarkı Yürük Aksak Elimde sâgar, ah pertev-nisârım
- 32
Arazbar Şarkı Ağır Düyek Senin aşkınla çâk oldum
- 33
Dilkeşîde Şarkı Ağır Aksak Sevdiğim lûtfunla oldum haste-dil
- 34
Hüzzam Şarkı Orta Aksak Neş’e-î zevk-î dilim, ah câm-ı ihsânındadır
- 35
Karcığar Şarkı Yürük Aksak Ey dilber-î şen, sevdim senî ben
- 36
Sipihr Şarkı Düyek Bilmem senî cânâ nesin
- 37
Sûzidil Şarkı Devr-i Hindî Mest-i nâzım, serzenişlerdir gamım efsûn eden
- 38
Sûznâk Şarkı Curcuna Gönül Ferhad gibî efkâra daldı
- 39
Şehnâz-Bûselik Şarkı Aksak Ey gül-î nev-restem üzme bendenî bin nâz ile
- 40
Şevkıdil Şarkı Aksak Oldu gönlüm şimdi şem’î hüsnünün pervânesi
- 41
Mâye Şarkı Aksak Zann edersin ki mensubdur dîdeme