Kalesi, eski günlerdi ki Amelika (1) kavminin yapısıdır derler. Nice hükümdardan kalmış bir kaledir. Bazı tarihler bunu Dayıkan Ferhat yaptı, derler. Sonra dörtyüz yetmiş altı tarihinde Danişmend oğullarından Sultan Meliz Gazi (1) Çok eski zamanlarda Sinâ yarımadası bölgesinde yaşadığı sanılan ve acâiplikleri ün salmış bir millet....
Rumlarelinden fethetmiştir. Nice kereler İran toprağından Azerbaycan pâdişahları kuşatmışlarsa da fethedememişlerdir. Sonra Dânişmend Oğullarından bir ara Selçuk oğullarına, onlardan da Timur şehrine uğramasın diye buraya fetihten sonra şehzâdesi İsâ Çelebiyi hâkim tayin etmiştir. Hükümet merkezi ve pâdişahlar tahtı olup, hutbe okundu. Azze nasruhu duribe fî Amasya diye sikkeli akçe kesildi. Çünkü dağında ve şehrinde gümüş madenleri vardı. Pâdişahlara mahsus has saray ve bahçe yapılarak Âl-i Osman taht şehri oldu. Fâtih zamanında Sivas Eyâleti toprağında Amasya Beyinin hükümet merkezidir, diye yazılmıştır. Büyük bir şehir olduğundan birkaç kere arpalık yolu ile üçtuğlu vezirlere verilmiştir. Pâdişah kanunu üzerine paşasının hası yirmibin, sancağında zeâmet 19, tımar 42 dir. Alaybeyisi, çeribaşısı vardı. Hepsi sefer erbabı silâhlı mükemmel askerlerdir. Kendisi üçyüz akçe pâyesiile şerif kazadır. Nâhiyerleri gayet mâmurdur. İnepazarı ,Akdağ,Kafale adında nâhiyeleri olup, sancağın içinde olan kazâlar da dokuzdur. Köprü semere, zeytin, gümüş Bulak, Merzifon, Gergevaz, Lâdik, Veray, Senunâbad – Elvan Çelebi’den ibarettir. Haslar Subaşısı, müftüsü, Nakibüleşrafı, Yeniçeri serdarı, sipâhi kethüdâsı, âyan ve eşrâfı, bilginleri, sâlih adamları, büyük bezirganları vardır. Hânedan sâhiplerinden beşyüz akçeli birçok mollaları, bey, beyzâde, paşazâdeleri vardır.