EÇS/3/204

←203.Sayfa

Evliya Çelebi Seyahatnamesi 3.Kitap Evliya Çelebi

205.Sayfa→

iki balyemez topları vardır. Kalesi Eğerl) dağının dibinde bir top atımı uzak bayırlı, sarp kayalı, sağlam toprak üzerinde yapılmıştır.Kuzey, yıldız ve batısı Erzurum sahrasıdır ki uzunlamasına genişlemesine ikişer fersah genişlikte çimenliktir.Nice yüz mâmur köylerle süslüdür.

Büyük Fırat Nehri: Erzurum sahrasının tâ ortasından akar.Gürcistan tarafının doğru tarafına Dumlubaba Sultan ziyâret yerinin kayası dibinden çıkıp batıya doğru akar.Erzurum sahrasında nice batak, haliç, gölcükler olur ki, yüzbinlerce Bağdad turnalarının yurdu olur.Bu nehir Kân köyü dibinden geçip, ikinci konakta da Keman kalesi dibinden geçer.Orada İzoli kürtleri içinden, Bingöl yaylasından gelen Murad çayını alır, sonra kuvvetlenerek Malatya yakınından akar.Samsat, Halfeti, Birecik Kalesi, Bomboce köprüsü, Balis, Câber kalesi, Raka kalesi, Ruhbiye, Karkisa, Ane, Hadişe, Hiye, Abiyar, Toruk, Hille, Kûfe gibi yerlere uğrayıp oradan Bata’da Korna kalesi dibinde Şattülarap’a karışır.Deniz gibi bir büyük nehirdir ki, Basra önüne Hindistan gemileri gelir.Nehir değil denizdir.Ama gelip geçtiği, çıktığı ve döküldüğü yer hep tam yüz fersah yerdir.Dörtyüz kadar şehir ve kasabalara uğrar.Ama Erzurum sahrasındaki başlangıcı gayet lezzetlidir ki, hakkında kurân-ı kerimde Müselât sûresinde "Ve eskaynâkün mâen Fıraten" âyeti nâzil olmuştur.Bu âyeti Fırat suyu ile tefsir eylemişlerdir.Fırattan başka yetmişiki adet nehirler, Erzurum dağlarından, Diyarbakır dağlarından çıkıp, bütün Arap Irak’ına Anadolu’ya yayılırlar.

Makrizî der ki Dicle ve Fırat nehirlerine melâikelerin imdâdı ile Hz. Danyal kazıp çıkardı.

Dicle Nehri: Aslı Şattülarap’tır Başlangıcını Diyarbekir’in doğusunda Tercil ve Meyyefarkin arasındaki yerlerden alıp, sayısız suların karışması ile Hıznıkeyfe uğrar, oradan Musul’a ulaşır.Büyük ve küçük Zap sularını alıp ilerler.Bu Zap suyu Ermeni köylerinden birçok pınar alır, gökgürültüsü gibi akar.Adına Deli Zap derler. Dicle nehri buradan